ABD’de SVB’nin batışı, yeni bir bankacılık krizi dehşetlerini gün yüzüne çıkarırken, faiz artışlarının yan tesirleri olarak yorumlanıyor. Lakin iktisat bilmeyenler, bankaların batışını, Türkiye’de değerli ekonomistlerin ‘faiz artışı’ olarak aslen Ortodoks iktisat siyasetlerine yönelik yorumlarına yontuyor. İktisat, bu kadar kolay bir düzenek olsaydı zati bütün ülkeler düşük faizle yaşar, herkes gelişmiş iktisat olurdu. Türkiye’de her periyot herkesin, bilhassa gazetecilerin her şeyi bildiğini sanma dileğiyle yaşaması, ekonomistlerin giderek işlerinin daha da zorlaşmasına yol açacağı kesin. Fakat asıl anlatılması gerekenin, ‘her düşük faiz gelişmiş iktisat değil, her yüksek faiz kriz demek değil’ kısmına evrilmesiyle uzmanlara daha çok iş düşüyor. Bu bağlamda yeniden bir gazetecinin pozisyonu gereği yaptığı iktisat yorumu toplumsal medyada gündem oldu.
ABD’de son günlerin manşet konusu SVB’nin batışı. 2008 sonrası en büyük banka batışı olan olay, aslen bankanın ekonomik ve finansal konjontürde kendi risk idaresini yapamamış olması.
Kısaca ABD’de Fed faiz artırdı. Banka da bu faiz artışlarının tesiriyle düşen tahvil kıymetlerine karşı elindeki portföyü yönetemedi fakat şok! Tekrar de batmadı. Mudiler bilmeyenler için bankaya para yatıranlar paralarını birden çekmek isteyince banka da battı. Bonus: Merkez Bankası rezervleri de bu yüzden kıymetli buranın konusu değil.
Gelelim medyaya; Türkiye’de medya durumu faiz artışına bağladı. Olayın temeli faiz artışı lakin bu mantığı şu halde algılayalım: Her aşı bir hastalık mikrobudur. O vakit biz sağlamken aşı olmak kendimizi hasta etmek midir?
TRT World Washington muhabiri Yunus Paksoy, bu paylaşımlarıyla ABD’de gelişmeleri aktarmış. ‘Faiz artışı’ vurgularında rastgele bir dürtü var mı yok mu sorgulamadan, ‘devletin televizyon kanalı’ ABD muhabiri olarak duyduklarını paylaştığını umarak ana yoruma geliyoruz.?
Zafer Şahin, bilindiği üzere hükümete yönelik takviyesini gönülden ve gizlemeden paylaşan eğitimi ve deneyimleriyle bir Ankara ‘gazeteci’si.
Yunus Paksoy’un paylaşımlarından kolaj yapan Şahin, ABD’deki son gündemden yola çıkarak Türkiye’de ekonomistlerin faiz artırım yorumlarını sorguluyor.
Tabi bu paylaşıma “ekonomi bilmeden, iktisat fikri” olan bilhassa para hesaplamayı çok güzel bilen kesitlerden olumlu yorumlar gelirken, bir kesitten de bilhassa bilenlerden yorumlar da yapılmış.
Anlaşılır olup olmayacağını tam öngöremesek de “Faiz lobisine” karşı açtığımız savaşta geçen yıl tüm Türkiye’de bilhassa halk yoksullaşırken, bankacılık kesiminin nasıl yüzde 366 oranında kâr ettiğini sormak da isterdik.
Bunları da geçelim “risk yönetimi” diyelim, “enflasyon muhasebesi” diyelim. Daha anlaşılır olsun “30’lu yumurtayı tek sepete koymayalım, sepetin altı çıkarsa da 30’u da kırılır” da derdik fakat yumurtalar shrinkflation eşliğinde 20’li oldu.
Shrinkflation: Enflasyonla fiyat etiketlerinde yükseliş yaratmamak emelli gerecin berbatlaşması, gramajın/porsiyonların küçülmesi.
Kısaca enflasyonun 30’lu yumurta fiyatını yükselttiğini de anlatmalıydık tahminen de.
Ancak faiz konusuna girmemiz gerekirse, çok uzun bir anlatım gerekiyor malumunuz 4 yıllık lisans eğitimi verilen bir alan.
Kısaca faizin artışı ve inişi ikisinin de yan tesirleri, zamanlaması vardır. Türkiye’deki faiz indirimleri bu bağlamda uzmanları tarafından sorgulanmıştır.
Türkiye İktisat Modeli’nde hedeflenen pahaların hiç birine piyasa düzenekleriyle ulaşılamazken,
Model çerçevesinde “sadece sayısal” bilgilerle yani “mantık ve bilim” içinde “verileri çarpıtmadan” bakıldığında hedeflenin tam aksi istikamette gerçekleşmelerle karşılaşıldığı da görülmektedir.
Düştü denilen enflasyonun fiyat yükselişler değil “geçen yıla oranla” olduğu bilinirken, dolar yükselmiyor denilen kur ortamında da yurt dışında gelen her kuruşun pardon cent’in değeri bilinmektedir.
Siz ne dersiniz? Faiz artışları ABD’yi de batırır mı? Fed’i yöneten “5 büyük aile” tahminen de bunu istemektedir. Biraz da büyük resmi biz görelim mi?
