Plan ve Bütçe Komisyonu’nda ek bütçe kanun teklifi görüşmeleri başladı. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, 2023 yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi hakkında bilgi verdi.
Yılmaz, bütçe açığına ait olarak, “2022 yılında uyguladığımız siyasetler ve aldığımız tedbirlerle yakaladığımız yüksek büyüme ve artan gelir performansımız sayesinde yılı, sene başındaki öngörümüz olan yüzde 3,5 yerine yüzde 1,0 oranında bir bütçe açığı ile kapattık. Böylelikle, 2022 yılında beklenenin epeyce üzerinde bir bütçe performansı yakalamayı başardık. Bu çerçevede, düşük bütçe açığı ve borçlanma maliyetleri katkısıyla AB tarifli kamu borç stokunun Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya oranı 2022 yılında bir evvelki yıla nazaran yüzde 41,8’den yüzde 31,7’ye gerilemiştir” tabirlerini kullandı.
6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli zelzelenin kamu harcamalarında artışa neden olduğunu belirten Yılmaz, “Depremin yol açtığı yıkımın maliyeti yaklaşık 104 milyar doları bulmaktadır. Bu gelişmeler bir yandan gelir beklentilerimizi ve harcama büyüklüklerimizi etkilerken, öbür yandan gereksinimlerimizi farklılaştırmıştır. Global belirsizlik ve risklerin devam ettiği bu makroekonomik ve jeopolitik ortamda, yüzyılın en büyük afetlerinden birinin de yaşanmış olmasıyla, bütçemizdeki mevcut ödeneklerin dağılımını ve ölçüsünü tekrar taksim etme ve hasebiyle kamu hizmetlerinde rastgele bir aksaklık oluşmaması maksadıyla 2023 yılı bütçemizde revizyona gitme gereksinimi hasıl olmuştur. Bizler bu ek bütçeyle Cumhurbaşkanımız liderliğinde; sarsıntıdan etkilenen vilayetlerimizi daha güçlü halde ayağa kaldırmayı, çiftçimizin, esnafımızın, çalışanımızın, emeklimizin yanında olmayı, gereksinim sahibi vatandaşlarımızın toplumsal takviyelerle yanlarında olmayı ve ülkemizin kalkınma potansiyeline katkı sağlayacak eğitim ve sıhhat başta olmak üzere altyapı yatırımlarını daha süratli tamamlayabilmeyi amaçlıyoruz” halinde konuştu.
Uluslararası kuruluşların global iktisada yönelik büyüme kestirimlerini aşağı istikametli revize etiğini söyleyen Yılmaz, “Bu kapsamda, OECD, global iktisadın 2023 yılı büyüme kestirimini yüzde 2,7 olarak açıklamıştır. IMF ise, 2023 yılı için global büyüme beklentisini yüzde 2,8 olarak belirlemiştir. Ayrıyeten, 2023 yılında ticaret büyümesinin geçmiş iddialardan daha düşük düzeylerde gerçekleşeceği öngörülmektedir. Gerçekten, IMF tarafından dünya ticaretindeki büyümenin 2022’deki yüzde 5,1 seviyesindeki artıştan 2023’te yüzde 2,4’e gerilemesi beklenmektedir” diye konuştu.
Dünya iktisadının yüzde 2.3 büyürken Türkiye iktisadının yüzde 6.2 büyüdüğüne dikkat çeken Yılmaz, “Ekonomik büyüklüğümüz 905,5 milyar olurken, kişi başı gelirimiz 10 bin dolar sonunu aşarak 10 bin 655 dolara ulaşmıştır. Bu şartlar altında, yüzde 3,5 olarak öngördüğümüz bütçe açığının ulusal gelire oranı, mali disipline uygun olarak güçlü bir performansla yüzde 1 olarak gerçekleşmiştir. 2023 yılının birinci çeyreğinde ise ülkemizde Şubat ayında yaşanan Kahramanmaraş ve Hatay zelzeleleri yüzyılın felaketi olarak insani kayıplarımızın yanında önemli üretim kayıplarına yol açmıştır. Buna karşın, ekonomimiz yılın birinci çeyreğinde yüzde 4,0 oranında büyüme kaydetmeyi başarmıştır. Bu periyotta, özel tüketim öncülüğünde gerçekleşen bu büyümeye yurtiçi talebin katkısı 6,8 puan olmuştur. Bununla birlikte, global rekabette Türkiye’yi üst sıralara taşımamıza katkı sağlayacak olan makine-teçhizat yatırımları 2019 yılının son çeyreğinden itibaren on dört çeyrektir kesintisiz büyüme kaydetmiştir. 2023 yılının ikinci çeyreği ve sonrasına ait öncü göstergeler de güçlü bir iç talebe ve ölçülü bir ihracata işaret etmektedir. Önümüzdeki periyotta, istikrarlı, sürdürülebilir ve sağlıklı büyüme gayemize yönelik politikalarımız bu çerçevede kararlılıkla sürdürülecektir” tabirlerini kullandı.
Yılmaz, şöyle devam etti:
“2023 yılında global iktisatta üretim ve dış ticaretteki zayıf görünüme ve bilhassa ana ticaret ortaklarımızdaki olumsuz seyre karşın, yılın birinci yarısında öncü datalara nazaran 6 aylık ihracatımız 123,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiş bulunmaktadır. Birebir periyotta ithalatımız 184,8 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Arka arda rekorlar kıran ihracatımızdaki artış eğilimi global gelişmelere bağlı olarak bir ölçü yavaşlamış olsa da, içinde bulunduğumuz yılı geçtiğimiz seneye nazaran daha yüksek düzeylerde bir ihracat sayısıyla kapatmayı hedefliyoruz. Bu süreçte, gerek global aksilikler gerekse ülkemizde meydana gelen yıkıcı sarsıntı felaketine karşın, aldığımız tedbir ve dayanaklar ile ihracatçılarımızın üstün gayretleri sayesinde, dış pazarlardaki pozisyonumuzu muhafazaya ve ihracatımızı nitelik ve nicelik olarak geliştirmeye devam etmemiz hayli değerlidir.”
Cari süreçler açığının güç fiyatlarındaki artış sebebiyle güç ithalatının 48.4 milyar dolar olduğunu hatırlatan Yılmaz, “2023 yılında cari açığımızın Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya oranının OVP amacımız olan yüzde 2,5’in üzerinde bir düzeyde gerçekleşmesini beklerken yılın ikinci yarısında oluşacak göreceli güzelleşmenin tesiri ile bugünkü düzeyinin epeyce altında olmasını öngörüyoruz. Toplam istihdamımız 2023 yılı Mayıs ayı prestijiyle mevsim tesirlerinden arındırılmış olarak 31,7 milyon şahsa ulaşmıştır. Salgının derinden hissedildiği 2020 yılı Nisan ayına nazaran ise oluşturduğumuz ek istihdam 6,5 milyon kişiyi aşmıştır. 2023 yılı Mayıs ayı prestijiyle mevsimsel tesirlerden arındırılmış işsizlik oranımız gerilemiştir” dedi.
2023 yılında kredilerin üretim, yatırım ve istihdama yönlendirilmesine dayanak olan selektif kredi siyasetlerinin devamına kıymet verdiklerini tabir eden Yılmaz, “KOBİ’lerimiz ve girişimcilerimizi önceleyerek toplam kredi büyüklüğü 250 milyar lirayı bulan 14 farklı Hazine dayanaklı Kredi Garanti Fonu paketi açıkladık. 23 Haziran prestijiyle sistemin başlangıcından itibaren sağlanan kefalet hacmi 730 milyar lirayı bulurken bu kefalet hacmi çerçevesinde ulaşılan kredi büyüklüğü 870 milyar liraya ulaşmıştır. Yılın birinci çeyreğinde faiz tavanlarının kaldırılmasıyla birlikte Kur Muhafazalı Mevduat uygulamasına olan talep artmış ve 27 Haziran prestijiyle KKM bakiyesi 2,7 trilyon liraya ulaşmıştır. Bu meblağ toplam mevduatın yüzde 25’ini oluşturmaktadır. Uygulama başlamadan evvel yüzde 60’ın üzerinde olan mevduatın dolarizasyon oranının ise 27 Haziran prestijiyle yüzde 40,7’ye gerilemiş olması son derece kıymetlidir. TL mevduatların desteklenmesi maksadıyla KKM’ye uygulanan stopaj istisnası ile başka TL mevduatlara uygulanan stopaj indirimlerinin mühletini 2023 yılsonuna kadar uzatmış, mevduatlarına uygulanan stopaj oranlarını ise yükseltmiş bulunuyoruz” biçiminde konuştu.
Yılmaz, borçluluk oranlarına ait olarak, “2022 yılının son çeyreğinde kamu borcunun Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya oranı gelişmiş ülkelerde yüzde 108,7 ve gelişmekte olan ülkelerde yüzde 65,3 iken Türkiye’de yüzde 32 düzeyinde gerçekleşmiştir. Hanehalkı borcunun ulusal gelire oranı ise gelişmekte olan ülkelerde ortalama yüzde 47,7 iken Türkiye’de bu oran birebir periyotta yüzde 11 olarak gerçekleşmiştir. Gerçek bölüm borcunun ulusal gelire oranında da tıpkı durum kelam konusu olup gelişmiş ülkeler ortalaması yüzde 106,7, Çin hariç gelişmekte olan ülkeler ortalaması yüzde 60,5 iken Türkiye’de birebir oran yüzde 55,2’dir. Sermaye piyasasının geliştirilmesine yönelik adımlarımızı da tekrar kararlılıkla atıyoruz. Yurt içinde gerçekleştirilen halka arzları özendirmek maksadıyla SPK tarafından şirketlerimize sağlanan çeşitli kolaylık ve indirimler sayesinde şirketlerimizin halka arza olan talebi artarak devam etmektedir” diye konuştu.
Yılmaz, şunları kaydetti:
“’Asrın Felaketi’ olarak nitelendirilen Kahramanmaraş ve Hatay sarsıntıları, 120 bin kilometrekarelik bir alanda, Türkiye’nin ziraî ve sanayi üretiminin ağır olarak yapıldığı, şehircilik geleneklerimizin en hoş örneklerini barındıran, tarih, kültür ve turizm bakımından son derece varlıklı 11 vilayetimizi ve 14 milyon insanımızı direkt etkileyerek büyük bir yıkıma neden oldu. Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarda ortaya çıkan 30 katrilyon jullük güç yoğunluğu, 1945’te atılan atom bombası ile Hiroşima’da ortaya çıkan 15 trilyon jullük güç yoğunluğunun yaklaşık 2 bin katı büyüklüğündedir. Bu kıyas dahi felaketin boyutlarını net olarak ortaya koymaktadır. Bölgede; AFAD, TÜBİTAK ve MTA tarafından yapılan arazi çalışmaları sonucunda başta otoyollar ve demiryolları olmak üzere tabanda 3 ila 7 metreye kadar varan yer değiştirmeler gözlenmiştir. Bu sarsıntılarda hayatlar yıkılırken başta kentlerimiz ve altyapısı olmak üzere sanayi alanları, tarihi ve doğal zenginlikler, kırsal yerleşim alanları, sulama, bağlantı, ulaşım ve lojistik altyapısı, eğitim ve sıhhat kurumları, ibadethaneler ve toplumsal donatı alanları büyük ziyan gördü. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarının katkıları ile Mart ayında yayımladığı 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Zelzeleleri Raporu kapsamında zelzelenin iktisada varsayımı maliyeti yaklaşık 104 milyar dolar olarak hesaplanmıştır. Çok geniş bir alanda çok büyük bir nüfusu çok çeşitli boyutlarda etkileyen bu büyük felaket sonrasında milletimizle kenetlenerek süratli bir müdahale gerçekleştirdik. Başta arama kurtarma faaliyetleri olmak üzere akut periyotta 275 bin ve bugüne kadar toplamda 650 bin işçi ve 51 bin istekli vatandaşımız alanda vazife yapmıştır. Ayrıyeten, dünyanın farklı ülkelerinden, 11 bin 488 işçi ülkemize dayanak vermiştir. 20 bin iş makinesi, 141 helikopter, 82 uçak ve 37 geminin faaliyet gösterdiği sarsıntı bölgesinde deniz, hava ve kara araçları ile birinci andan itibaren tesirli bir müdahale gerçekleştirilmiştir.”
Yılmaz, bölgeye 1 milyon 3 bin 218 çadır sevk edildiğini aktararak, “350 çadır kentte ve kesimli çadır alanlarında toplam 2 milyondan fazla vatandaşımız kurulan çadırlarda süreksiz olarak barındırılmıştır. Geldiğimiz noktada çadırlara olan gereksinim azalmakta, süreksiz barınma gereksinimi kurulan konteyner kentler ile karşılanmaktadır. Şu anda 121 çadır kentte 17 bin 866 çadır kurulu olup 67 bin 190 kişi bu çadır kentlerde barındırılmaktadır. Kurulan 312 konteyner kentte ise 164 bin 982 konteynerde 423 bin kişi barındırılmaktadır. Taşınabilir fırın ve mutfakların kurulduğu, günlük 12 milyon ekmek üretiminin sağlandığı sarsıntı bölgesinde, sıcak yemek ve içme suyu muhtaçlıkları giderilmiş, hızlı bir yaklaşımla seyyar tuvalet, seyyar elektrik santrali üzere başka temel gereksinimler sağlanmıştır” tabirlerine yer verdi.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, zelzeleyle ilgili aktarılacak büyüklüğe dikkat çekerek, “Ek Bütçe Kanunu Teklifinde, afet konutlarının imali ve altyapı hasarlarının giderilmesi için 482,8 milyar lira olmak üzere sarsıntıdan ziyan gören vatandaşların gereksinimlerinin karşılanması ve kamu yönetimlerinin yapı stokunda oluşan ziyanların giderilmesi üzere maksatlarla toplam 527,3 milyar lira ödenek öngörülmüştür. 2023 yılında, öteki ödenek imkanları da dikkate alındığında zelzele ziyanlarının giderilmesi emeliyle bütçeden toplam 762 milyar lira harcama yapılması öngörülmektedir” dedi.