1968’de muhafazakar düşünür William F. Buckley Jr. ile liberal muharrir Nazaran Vidal ortasında bir tartışma yapıldı. İki entelektüelin Amerikalıların s¡yasi uyuşmazlıkları topluma mal edildiği bir vakitte yaşadıklarını göstermeleri umuluyordu.
Maalesef bu fikir gerçekleşmedi ve Buckley-Vidal ikilisi isim takmalar ve hakaretler nedeni ile birbirlerine dava açtı. Genel halkı politik sinirbilim alanına tanıtan Predisposed isimli saygın bir kitap bu hikayeden bahseder.
Muhafazakar Beyni ve Liberal Beyni Ortasındaki Fark Nedir?
Nebraska-Lincoln Üniversitesi ve Rice Üniversitesi’nde siyaset bilimcisi olan üç müellif, liberaller ve muhafazakarlar ortasındaki farkların derin ve hatta aşılamaz görünmelerinin kişilik özellikleri ve biyolojik yatkınlıklardan kaynaklandığını savundu.
Genel olarak araştırmalar muhafazakarların güvenliği, öngörülebilirliği ve otoriteyi daha çok önemserken, liberallerinse yenilik, nüans ve karmaşıklık konusunda daha rahat davrandıklarını gösterir.
Buckley ve Vidal, manyetik rezonans görüntüleme makinesine konulup onlara birebir manzaralar sunulsaydı, büyük ihtimalle beyinlerindeki toplumsal ve duygusal bilgileri işleyen alanlarda farklılıklar görülürdü. Zira yanılgıları belirlemeye ve çatışmaları çözmeye yardımcı olan ön singulat korteksteki gri unsur yahut nöral hücre gövdelerinin hacmi, liberallerde daha büyük olma eğilimindedir.
Bulgular değerli derece dengeli olsa da çokça ferdi değişken nedeniyle mümkünlük halinde kalmaktadır. SiIah sahibi solcular ile Priuslari yöneten sağcılar ortasındaki siyasal görünüm kelam hususudur.
Ayrıca, beyinler dünyayı farklı bir formda işlemeye mi başlıyor yoksa politikalarımız geliştikçe farklılaşıyor mu üzere çözülemeyen bir tavuk yumurta sorunu var.
Dahası, bir demokratın Y’ye cevap verirken bir cumhuriyetçi beynin X hakkında aydınlandığını bilmenin nasıl faydalı olduğu hala tam olarak açıklanamamıştır.
Böyle bir durumda sinirsel aktivite çalışması politik davranış hakkında ne önerebilir?
Gelişmekte olan s¡yasi sinirbilim, kimin en büyük amigdalaya sahip olduğunu belirleyerek, belli bilişsel süreçlerin politik kanıları ve karar vermeyi nasıl etkilediğine dair incelikli araştırmalar yürüterek farklı ideolojilere sahip beşerler ortasındaki temel yapısal ve fonksiyonel beyin farklılıklarını tanımlamanın ötesine gitti.
Partizanlık yalnızca oyumuzu etkilemez; hafızamızı, değerlendirmelerimizi hatta hakikat anlayışımızı tesirler. Bunu bilmek bizi sihirli bir formda bir ortaya getirmeyecektir lakin araştırmacılar, partizanlığın beynimize tesirlerini anlamaya devam etmenin en azından ulusal pahaları yıkmaya çalışan makûs tesirlerine karşı çaba etmemize yardım etmesini umuyor.
S¡yasi alandaki davranışları inceleyen toplumsal bilimciler, kusurlu partizanlığın tehlikeleri hakkında kıymetli bilgiler edinebilir ve s¡yasi sinirbilim, bir inancın yahut ön yargının beyin hacminin yahut faaliyetinin bir ölçüsü olduğuna dair ispatlar sunarak bu müşahedeleri derinleştirmeye çalışır. Bu da bir tavır, inanç yahut yanlış anlamanın aslında gerçek olduğunu gösterir.
Stony Brook Üniversitesi’nden siyasal sinirbilimci Hannah Nam’a nazaran beyin yapısı ve fonksiyonu birçok anketten daha objektif ölçümler sağlıyor.
Ayrıca Nam, iştirakçilerin bilim insanlarının beyinlerine yeni bir bakış açısı sağladıklarını düşündüklerinde onların daha dürüst olmaya teşvik edilebilineceğini düşünüyor. Bu sebeple, siyasal sinirbilimin “zihinleri okumak” için bir araç olarak kullanılabileceği manasına gelmez.
Ancak yalnızca belirtilen pozisyonlar ile temeldeki bilişsel süreçler ortasındaki tutarsızlıkları tespit edebileceği söylenebilir. Beyin ve siyaset ortasındaki temaslar teğe bir olmadığı için beyin taramalarının özel s¡yasi sonuçlar ismine biyolojik bir belirteç olarak kullanılması pek mümkün değildir. Buna karşın Nam, nörobiyolojik özelliklerin s¡yasi sonuçların bir öngörücüsü olarak kullanılabilmesi fikrini destekliyor.
S¡yasi bilgileri nasıl işlediğimizi inceleyen 2017 tarihli bir makalede, Nebraska-Lincoln Üniversitesi’nden siyasal psikolog Ingrid Haas ve meslektaşları her iki büyük partiden varsayımsal adaylar oluşturdu ve her adaya eğitim dayanakları, sıhhat sigortası üzere mevzularla ilgili siyasetler atadı. Birçok açıklama beklenildiği üzereydi. Örneğin, cumhuriyetçiler çoklukla savunma harcamalarının fazlalaşmasını desteklerken demokratlar sıhhat sigortasının genişletilmesini destekliyor ama muhafazakarların taraflılığı ya da bir liberalin İran’ı işgaI etmek üzere tabirleri hayli şaşırtıcıydı.
Haas, farklı s¡yasi ideolojilere sahip 58 kişinin beynini taradı.
Her denemede iştirakçilere belli bir bahiste bir tarafta bulunmanın yeterli mi yoksa makûs mü olduğu, ferdî olarak buna katılıp katılmadıkları soruldu. Bu sınırlama, araştırmacıların bilginin beklenen mi beklenmeyen mi ya da tutarsız mı uyumlu mu olmasının nöral süreçle alakasına bakmalarını sağladı.
Haas, insanların tavırlarını oluşturmalarına ve düşünmelerine yardımcı olan “insula ve anterior singulat korteks’’in tutarsız bilgiler için aktivasyon göstermelerinin beklenen olduğunu söylüyor. Pekala, farklı konumlar bir sonraki oylamayı nasıl tesirler?
Haas, bu cins bilgilerle ilgilenmenin ilerde seçmenlerin adayları cezalandırma mümkünlüğünü artırabileceğinden şüpheleniyor. Fakat uyuşmazlığı değersiz göstermek için “motive edilmiş akıl yürütme” ismi verilen belli bir ön yargı biçimini kullanabileceklerini de kabul eder.
İnsanların çelişkili ispatlar karşısında bile fikirlerini yahut kararlarını haklı çıkarmak için çalıştırmaları manasına gelen ‘’motive edilmiş akıl yürütme’’, s¡yasi sinirbilimde tanınan bir mevzu olmuştur ve beşerler tarafından ilgi görmüştür.
Partizanlık bir rol oynasa da “motive edilmiş akıl yürütme” çok daha tesirlidir. Çoğumuzun yeterli kalpli beşerler olduğumuzu düşünmeyi sevmemiz üzere çoklukla içinde yaşadığımız toplumun tatmin edici, adil ve legal şartlara sahip olduğuna inanmayı seçeriz.
Nam, toplum kusursuz olmasa ve bu hususta eleştirilecek şeyler olsa bile güzel bir toplumda yaşadığınızı düşünmeyi tercih edebilirsiniz diyor. Bu tercih bilhassa güçlü hissedildiğinde, uzun müddettir devam eden eşitsizlikleri yahut adaletsizlikleri basitçe rasyonelleştirmenize yahut kabul etmenize neden olabilir diyerek devam eder. Psikologlar bu bilişsel süreci “sistem gerekçelendirmesi” olarak isimlendirir.
Nam ve meslektaşları, beynin hangi alanlarının sistem gerekçelendirmesine neden olan duygusal süreçleri yönettiğini anlamak için yola çıktı. Amigdaladaki gri unsur hacminin, toplumsal sistemi yasal ve istek edilir algılama eğilimiyle kontaklı olduğunu buldu. Nam, sistemi gerekçelendirme tercihinin, etrafınızdaki potansiyel tehditlere karşı tetikte olmanızı sağlayan temel nörobiyolojik yatkınlıklarla ilgili olduğunu öne sürer.
Nam’ın takımı yepyeni çalışmadan sonra üç yıl boyunca iştirakçilerin bir alt kümesini takip etti ve beyin yapılarının bu mühlet zarfında s¡yasi protestolara iştirak mümkünlüğünü varsayım ettiğini buldu. Nam, daha büyük amigdala hacmine sahip bireylerin s¡yasi protestolara katılma mümkünlüğünün daha düşük olmasıyla alakalı olduğunu ve sistemi değiştirmeyi savunan bir s¡yasi protesto için pek mantıklı olduğunu söyler.
New York Üniversitesi’nden psikologlar Jay Van Bavel ve Andrea Pereira, partizanlığın kimlik üzerindeki tesirini nöron seviyesine kadar anlamak, siyasete ve hatta hakikate rağmen insanlardaki parti sadakatinin nedenini açıklamaya yardımcı olduğunu savundu.
Kısacası, kimliklerimizi hem ebeveyn olmak üzere ferdî özelliklerimizden hem de New Yorklu yahut Amerikalı olmak üzere toplumsal üyeliklerimizden alıyoruz. Bu üyelikler; ilişkin olma, yakınlık ve öngörülebilirlik isteğimizi geliştirmek ve ahlaki kıymetlerimizi desteklemek üzere toplumsal gayelere hizmet eder.
Ayrıca partizanlık hafızayı bulandırır. Örneğin, 2013 yılında yapılan bir araştırmaya nazaran liberallerin George W. Bush’un Katrina Kasırgası sonrasında tatilde kaldığını ve muhafazakarlarınsa Barack Obama’nın İran cumhurbaşkanı ile el sıkıştığını gördüklerini yanlış bir formda hatırlamaları daha mümkündü.
Partizanlık algılarımızı da şekillendirir. 2012’de yapılan bir araştırmada kendilerine s¡yasi bir protesto görüntüsü gösterildiğinde, liberaller ve muhafazakarlar polisi aramayı daha az ya da daha çok tercih ediyordu.
Hedef kitle liberal olsaydı, muhafazakarların polislere bildirme isteği daha olasıydı. İştirakçiler bunun muhafazakar bir protesto olduğunu düşündüklerinde ise tam zıddı oluyordu.
Bir tarafla ne kadar güçlü bir biçimde özdeşleşirsek ona verdiğimiz dayanağı ikiye katlama olasılığımız o kadar yükselir. Bu eğilim, yaygın aldatıcı s¡yasi bilgilerle kötüleşir ve birçok vakit bunu kimlik doğruluğu üzerinden elde eder.
Neyin işe yaradığını kavrayabilirsek müdahale edebilir ve partizanlığın birtakım olumsuz tesirlerini hafifletmeye çalışabiliriz.
Doğruluk ve kimlik ortasındaki bu çatışma, muhtemelen gayelerin ve inançların pahasını belirleyen ve bellek, yürütme ve dikkat ile güçlü bir bağı olan “orbitofrontal korteks” ismi verilen bir bölgesinde gerçekleşir. Van Bavel’a nazaran kimlik, farklı inançların bedelini belirlemeye yardımcı olsaydı birebir vakitte onları çarpıtabilirdi.
S¡yasi aidiyetin evrimsel bir aidiyet gereksinimini karşıladığını kabul etmek, farklı aidiyet anlayışları geliştirmemiz gerektiğini gösterir.Örneğin; bizi Amerikalılar olarak bir ortaya gelmeye çağırarak yeni koronavirüsü depolitize etmek. Amerikalıları bir ortaya gelmeye çağırarak koronavirüsü politik olmaktan kurtarmak bunlardan biridir.
Doğru yolda ilerleme gereksinimini teşvik etmek, bu maksada verilen ehemmiyeti artırabilir. Yapılan çalışmalarda para ödemenin ve sorumlu tutmanın yararlı olduğu görülmüştür.
Bavel, siyaset biyolojisinin ve sinirbilimin insanlara ulaşmada etkenleri anlamak açısından faydalı olabileceğini söylemektedir.Farklı politik fikirde olanlarla etkileşim kurmanın yolu onları derin sıkıntıya ikna etmek olmayabilir zira bu bireyler oraya asla varamayabilir. Tahminen de bunun yolu, köklerini anlamaya çalışmak ve ön yargıları yıkmaktır.
Çeviri: Ayşe Işık Esen