Eğitimde yapay zekâ araçlarının kullanımı pek çok kişiyi korkutuyor. Ödevler, tezler, projeler yapay zekâyla yapılıyor, birçok vakit da anlaşılmıyor. Bir metnin yapay zekâyla yazılıp yazılmadığını belirlediği düşünülen yazılımlar da yanlış sonuç verebiliyor. MEF Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Muhammed Şahin’e nazaran eğitimde yapay zekâyı yasaklamak hem tahlil değil hem de ferdî gelişimi engelliyor. Prof. Şahin, “Yapay zekâ kullanımında öğrencilerin de akademisyenlerin de yol haritasına gereksinimi var. Öğrencide etik pahalar geliştirmeye çalışıyoruz” diyor.
Prof. Muhammed Şahin ile “yükseköğretimde yapay zekâ kullanımı” üzerine konuştuk.
– Geleceğe hazır mezunlar nasıl yetiştirilir?
Yıllar öncesine kadar üniversiteler meslek edindirme yerleri olarak bilinirdi. Bugün ise değil meslek edindirme değil geleceğe hazırlama yerleri. Neden? Zira 2030’a kadar bugünkü mesleklerin yarısı yok olacak deniyor. Ne gelecek yerlerine bilmiyoruz. Önümüzde beş yıl sonrasını kestirim edemediğimiz bir gelecek var. Bu türlü bir gelecek için “Çocuklar şu kısımda okusun, bu kısımda gelecek var’ demek yanlışsız değil. Gençler olağan ki bir meslek edinecek ancak ondan daha çok gelecekteki değişimlere süratle adapte olabilmeleri gerek. Hatta biz üniversitede şunu söylüyoruz:
“Değişimi adapte eden değil yöneten olun”. Derslerde verilen içerikler dünyanın çabucak her yerinde üç aşağı beş üst birebirdir.
HARRAN’DAKİ ÖĞRENCİ HARVARD’DAKİNİ GEÇEBİLİR
Dijital platformlar o kadar gelişti ki. Bir kısmı fiyatlı fakat fiyatsız olanlar da var. Harvard’da okuyan bir öğrenciyle Harran’da okuyan bir öğrencinin ortasında dijital platformlara erişim açısından çok büyük bir farklılık yok. Hatta Harran’daki öğrenci kendisini geleceğe o denli bir hazırlayabilir ki Harvard’daki öğrencinin önüne de geçebilir.
– Yapay zekâ ile birlikte yükseköğretim nasıl şekilleniyor?
Yapay zekâ her şeyi şekillendirmeye başladı yalnızca yükseköğretimi değil. Hatta eğitim biraz daha geriden geliyor. Üniversiteler daha muhafazakâr kurumlar, biraz daha geriden izlerler. 30 Kasım 2022’de Chatgpt’nin lansmanıyla birlikte yapay zekâ patladı. Üniversitemiz kurulduğundan bu yana nerede yeni bir teknolojik gelişim varsa eğitimde nasıl bunun öncüsü oluruz diye bakıyoruz. Yükseköğretimde 2016’da yapay zekâ dayanaklı dijital kitaplar çıkmaya başladı. Milletlerarası yayınevleri ders kitaplarını yapay zekâ takviyeli hale getirmeye başladılar. Deniliyor ki öğrenciye hard copy fizik kitabı önereceğine bu platformdan kaynak olarak ders öner. Zira o platformlar online olarak daima geliştiriliyor. Hard copy kitaplar 5-10 yılda bir yenileniyor. Bir de bu ikisini ayıran yapay zekâ var. Öğrenci bir fizik sorusu çözüyor ve bir yerde yanılgı yapıyor. Yapay zekâ öğrenciye şunu söyleyebiliyor: “Senin fizikle ilgili sorunun yok sorunun matematikle ilgili bunu öğren sonra bir daha çöz.”
2016’dan itibaren bu platformları üniversite olarak tüm dünyayla birlikte kullanmaya başladık. 2017’den itibaren bu platformların tamamını satın almaya başladık ve öğrencilere fiyatsız veriyoruz. Hocalara diyoruz ki “Kendi ders içeriğini bir tarafa koy, içeriği yüzde 70-80 oranında bir dersle eşleşiyorsa bu platformu kullan.”
YAPAY ZEKÂYLA ÖDEV OLUR MU?
– Hâlâ yapay zekânın eğitimde aşikâr oranda yasak olması gerektiğini, öğrencilerin derin öğrenme süreçlerini engellediğini düşünen eğitimciler var? Sizin yorumunuz nedir?
Yükseköğretimde yapay zekâyı birçok kurum yasaklamaya başladı ve hala tartışılıyor. “Yapay zekâ öğrencinin derin öğrenmesini engelliyor”, “Yapay zekâyla ödev yapılamaz” deniliyor. Birçok kurum yasakladı sonra vazgeçenler oldu.
Türkiye’de MEF Üniversitesi dışında yapay zekâ siyaset evrakı açıklayan üniversite yok. Birinci yapay zekâ evrakımızı Mart 2024’te açıkladık. Bu evrak, yapay zekâyı öğrencilerin, hocaların ve idari takımın nasıl kullanacağını gösteren bir yol haritası. MEF’te yapay zekâyı yasaklamak yasak. Bir tane olumsuz bir şey gelmedi. Hocalara siz yapay zekâyı yasaklayacağınıza ders verme, ödev verme, ölçme kıymetlendirme biçiminizi değiştirin diyoruz. Dünyada bizim kadar imtihan yapan ülke yok. İmtihanlar muvaffakiyet getirse dünyada birinci, ikinci olurduk.
Yapay zekâ geldi lakin sistemlerimizi, kurumlarımızı eski prosedürlerle devam ettirmek istiyoruz. Hâlâ içerik aktarma peşindeyiz. Hoca kendi ders verme formülünden vazgeçemiyor. Bunlar değişmediği sürece yapay zekâda yol alabilmek mümkün değil. Üniversitede öğrenciye yapay zekâyı yasaklıyorsun. Öğrenci mezun olduğunda yapay zekâyı kullanmayacak mı? Etik kuralları bilmiyor. Nasıl kullanacak? Öğrenciyken de etik dışı kullanacak. Bir ödevin yapay zekâyla yapılıp yapılmadığını test eden yazılımlar var. Bunların birden fazla yanlış sonuçlar veriyor, gerçekçi değil, emniyetli değil. Bunun yerine yapay zekâ kullanımında öğrencide etik kıymetler geliştirmeye çalışıyoruz. Öğrencinin “Ödevimi yapay zekâyla yaptım” demesini bekliyoruz.
– Kişiselleştirilmiş eğitimden uzun vakittir kelam ediliyor. Yapay zekâ ile bu durum gerçekleşmeye başladı mı?
Evet natürel ki. Kişiselleşmiş eğitim bu işte. Kurum olarak her öğrenciyi aşikâr bir noktaya kadar getirmek zorundasınız. Fakat ondan ötesi artık kişiselleşmiş eğitim. 2011’de ABD’de iki tane dijital platform geliştirildi. Biri Coursera biri Edex. Edex Harvard ve MIT, Coursera da Stanford’dan iki profesör tarafından geliştirildi. Buralarda dünyanın en uygun üniversitelerinin dersleri var. Bugün lisans diploması bile veriyorlar. Master eğitimi de vermeye başladılar.
SAVAŞAN KAYBEDER
– Yapay zekâ, akademik araştırma süreçlerini dönüştürüyor. Bu araçlar, bilimsel metotları nasıl etkiliyor? Sizce araştırma etiği açısından yeni kurallar konacak mı?
Etik kuralların, yapay zekâyı kimin, nasıl kullanacağının belirlenmesi lazım. Kurumların yapay zekâ yol haritasını açıklaması gerekiyor. Açıklanmazsa kaos olur. Bir hoca müsaade verir, bir hoca “Vermiyorum” der. Teknoloji ile savaş mümkün değil, savaşan kaybediyor. Teknolojik ihtilaller daima direnç gördü. Direnç gösteren daima kaybetti. Derslerde yapay zekâ nasıl kullanılacak? Uygun insan yetiştirmeye çalışıyoruz. 2018’den itibaren mezun veriyoruz. Öğrencilerimizin mezun olduktan sonraki birinci 6 ayda işe giriş oranı hiçbir yıl yüzde 82’nin altına düşmedi. Yasaklarla âlâ insan yetiştirme bahtın yok. Yasak, bariyer, sınırlama koyarak güzel insan yetişmez. Yasağın olduğu yerlerde gelişim olmaz.