Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, “TÜİK’in ürettiği resmi istatistiklerin masa başında ve birkaç kişilik bir grupla hiçbir akreditasyonu olmayan ENAG tarafından gerçekçi bir halde hesaplanması mümkün değildir.” dedi.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Bakanlığının 2023 bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
“YILLIK ENFLASYONUN ARALIK AYINDAN İTİBAREN BARİZ BİR GERİLEME KAYDEDECEĞİNİ ÖNGÖRİYORUZ”
Bakan Nebati burada yaptığı konuşmasında, enflasyonun çok yüksek olduğu savlarına ait şunları söyledi: “İçinde bulunduğumuz bu devirde şu ana kadar görülmemiş zincirleme negatif şoklarla uzun yıllar sonra bırakın gelişmekte olan ülkeleri gelişmiş ülkeler bile çift haneli enflasyon ile karşı karşıya. Enflasyonla uğraşa yönelik dünyada atılan agresif sıkılaştırma adımları Almanya, İtalya ve İngiltere üzere birçok ekonomiyi resesyon riski ile karşı karşıya bıraktı. Bizim modelimiz Türkiye İktisat Modeli ve Türkiye bu isimle öncülük yapacak ülkelerin başında. Ülkemize, nüfusumuza, geçmişten tevarüs eden kültürümüzle ortaya koyacağımız performansımıza güvenerek ortaya koyacağımız performansımıza güvenerek Türkiye İktisat Modelinin dünyada da kıymetli bir argüman geliştireceğine inanlardan biriyim. Teorik altyapısı da bilhassa birçok mahfilde konuşularak geliştirilmiş sonra da bir modele dönüştürülmüş, girdilerinin ve çıktılarının ne olduğu çok açık olan şeffaf bir model. Enflasyonla çabada üretim kapasitesini azaltmadan ve istihdam kayıplarına yol açmadan kalıcı fiyat istikrarını tesis etmeye yönelik siyasetleri tercih ettik. Başka ülkeler üzere faizleri arttırsaydık büyümemiz duracak, istihdam kayıpları yaşanacaktı. Faiz artışları ile üretimi aksatmanın yatırımları ertelemenin ve bu ülkenin potansiyelini sınırlamak istemedik. Buradan milletvekillerimize sormak istiyorum. Dünyada 190 ülke var ve 165 ülkede faiz enstrümanını kullanıyor. 165 ülke içerisinde kaç ülke manşet enflasyonunun altında faiz kullanıyor? İçinde bulunduğumuz periyotta en yüksek düzeyinde çıkan yıllık enflasyonun aralık ayından itibaren bariz bir gerileme kaydedeceğini öngörüyoruz. Son devirde global güç ve besin fiyatlarında görülen gevşeme eğiliminin de ülkemizdeki fiyatlara olumlu yansımalarına şahit olacağız. Hükumetlerimiz mühletince en değerli önceliğimiz vatandaşlarımız olmuştur. Bu kapsamda 2002’den buyana fiyat ve maaşlarda yaptığımız artışlarla çalışan ve emeklilerimizin alım güçlerinde kıymetli güzelleşme sağladık. 2002 Aralık – 2022 Ekim devrinde gerçek olarak net minimum fiyat yüzde 142,3 aile yardımı dahil en düşük memur maaşı yüzde 88,6 ortalama memur maaşı yüzde 53,6 ve en düşük Bağ-Kur ve esnaf emekli aylığı yüzde 129,2 artış kaydetmiştir. Her vakit gerekli siyasetleri uyguladık. Önümüzdeki devirde de bu siyasetleri kararlılıkla uygulayacağımızdan vatandaşlarımız emin olsun.”
“MEVCUT ÜFE DÜZEYİNİN ÖNÜMÜZDEKİ DEVİRDE TÜFE ENFLASYONUNDA ÖNGÖRDÜĞÜMÜZ DÜŞÜŞÜ BOZACAK BİR BASKI OLUŞTURMASINI BEKLEMİYORUZ”
Nebati, 2021’in başından itibaren ÜFE-TÜFE makasının global ölçekte arttığını ve Türkiye’de de bu durumun olduğunu belirterek, “Avrupa bölgesinde ÜFE yüzde 41,9 olmuşken TÜFE 10,7’ye yükselmiş. Yani ÜFE, TÜFE’nin dört katı. Bizim ülkemizde şu an iki katı bile değil. Bunun yanında ÜFE ve TÜFE aslında kapsam olarak birbirinden farklıdır. TÜFE sepetinin yaklaşık yüzde 30’u hizmetler bölümünü içerirken ÜFE’de ise hizmetler kümesi yoktur. Ayrıyeten tüketici fiyatları vergi dahil son fiyatlar iken üretici fiyatlarında vergiler yer almaz. Şu ana kadar ÜFE artışlarının büyük ölçüde TÜFE’ye yansıdığı kıymetlendirilmektedir. Bu nedenle mevcut ÜFE düzeyinin önümüzdeki periyotta TÜFE enflasyonunda öngördüğümüz düşüşü bozacak bir baskı oluşturmasını beklemiyoruz” dedi.
“VERDİĞİMİZ TAKVİYELERİN KARŞILIĞINI ALIYORUZ”
“Enflasyonu arz tarafında hangi siyasetlerle düşürüyorsunuz?” sorusuna yanıt veren Bakan Nebati, “Arz politikalarımız kapsamında yatırımı ve üretimi destekliyoruz. Bu kapsamda ziraî üretimi takviyelerle ve hazine dayanaklı kredilerle finanse ediyoruz. Tarım bölümünün kritik ehemmiyeti çerçevesinde kâfi ve emniyetli besin arzının sağlanması için 2022 yılında 39,2 milyar lira ödenek ayırdık. 2023 yılında ziraî takviye bütçesini 54 milyar düzeyine yükselttik. Ayrıyeten konuşmamada belirttiğim üzere, hazine faizli takviyeli krediler ve ziraî sulama yatırımlarını hızlandırmak suretiyle ziraî üretimi destekliyoruz. Mazot ve gübre dayanaklarını artık ekiliş periyodu başında veriyoruz. Çok şükür verdiğimiz takviyelerin karşılığını alıyoruz. Ülkemiz 2022 yılında tahıl ve öbür bitkisel eserlerini yüzde 14,3 artarak yaklaşık 70 milyon ton, meyve ve içecek bitkileri üretimi yüzde 3,8 artarak yaklaşık 25,8 milyon ton olacağı öngörülmektedir” sözlerini kullandı.
“TÜRKİYE VERGİ İNDİRİMLERİ YOLUYLA ENFLASYONLA UĞRAŞ EDEN TEK ÜLKE DEĞİL”
“Vergilerle enflasyonu düşüren tek ülkeyiz” tenkitlerine katılmadığını söyleyen Nebati, “Türkiye vergi indirimleri yoluyla enflasyonla uğraş eden tek ülke değil. Birçok ülke uyguladığı vergi indirimleri ile hem enflasyonla çabayı hem de vatandaşı yükselen maliyetlerden müdafaayı amaçlamıştır. Güç krizinin başladığı Eylül 2021’den bu yana hane halklarını enflasyona karşı korumak için Avrupa ülkeleri çok sayıda ve büyük dengeli genişleyici mali tedbiri uygulamaya koydular. Bunların içerisinde de ülkeler her türlü açıklamalarını yapıyorlar” dedi.
“(ENFLASYONUN) ENAG TARAFINDAN GERÇEKÇİ BİR BİÇİMDE HESAPLANMASI MÜMKÜN DEĞİLDİR”
TÜİK’in enflasyon oranlarına yapılan tenkitlere yönelik konuşan Nebati, şöyle devam etti: “Veri toplamak, derlemek ve kamuoyu ile paylaşmak sahiden önemli bir iştir. Enflasyon virüsü TÜİK tarafından tüm Türkiye’yi kapsayacak halde AB ve dünya genelinde kullanılan memleketler arası tarif, kavram ve yollarla hesaplanmaktadır. Milletlerarası kuruluşlar bu hesaplamaları daima bir biçimde incelemekte ve raporlarında TÜİK’in tüm istatistiklerinin memleketler arası kriterlere uyumlu olduğunu tabir etmiştir. TÜİK’in ürettiği resmi istatistiklerin masa başında ve birkaç kişilik bir takımla hiçbir akreditasyonu olmayan ENAG tarafından gerçekçi bir biçimde hesaplanması mümkün değildir. Bu türlü bir savı varsa ENAG sarfiyat ilgili milletlerarası kuruluşlardan akredite olur” diye konuştu.
“BU ORAN ÜLKEMİZ İÇİN YALNIZCA İKİ KATTIR”
Hissedilen ve açıklanan enflasyon ortasındaki farkın büyüklüğüne ait açıklama yapması istenen Bakan Nebati, konuşmasında, “Bunu eleştirenler, Avrupa Merkez Bankası’nın datalarını takip etmemektedir. Onlarda da hissedilen ve açıklanan enflasyon ortasında fark olduğunu görmemektedirler. Avrupa Merkez Bankası tarafından uzun devirli bilgilerle yapılan çalışmalara nazaran, tüketici eğilimi anketine katılan hane halklarının yüzde 73’ü açıklanan enflasyonun en az beş kat daha fazlasını hissediyor olduklarını söz etmişlerdir. Bu oran ülkemiz için yalnızca iki kattır” dedi.
“TÜİK’E SAYGI”
TÜİK’in husus fiyatlarının yayınlanmadığı konusunda tenkitler gelmesi üzerine Bakan Nebati, “TÜİK tarafından aylık bazda açıklanan ortalama husus fiyatlarının yayınlanması 2020 yılı mayıs ayından itibaren fiyatların yanlış yorumlanması kaynaklı durdurulmuştur. Lakin endeksler daha ayrıntılı olarak kamuoyuyla paylaşılmaya başlanmıştır. Husus fiyatlarının yayınlanması uygulanmasına memleketler arası seviyede karşılaşılmamaktadır. Ülkemizde data yayınlama konusunda AB üye ve aday ülkeler, ABD ve Kanada’nın yer aldığı 33 ülke içerisinde en şeffaf olan ülkelerin başında yer almaktadır. TÜİK’e saygı” sözlerini kullandı.
“ÖNÜMÜZDEKİ DEVİRDE YAPTIĞIMIZ İYİLEŞTİRMELER HER TÜRLÜ ALANDA SAYILARA YANSIYACAKTIR”
Refah artışının toplumun her kesimine yansımasının AK Parti hükumetleri devrinde öncelikli siyasetleri olduğunu belirten Bakan Nebati, “Bu yıl minimum fiyatta yüzde 95, kamu vazifelilerinin ve memur emeklilerinin aylık fiyatlarında yüzde 85 buçuk, SSK ve Bağ-Kur emekli aylıkların ise yüzde 78,6’lık artışlar yaptık. Ek olarak minimum fiyatta gelir ve damga vergisi kesintisini kaldırdık. Bu uygulamayı tüm fiyat gelirleri için geçerli kıldık. Böylelikle çalışanlarımızın maaş ve fiyatlarında artış sağlamış olduk. Başka taraftan emeklilerimizin en düşük emekli aylığı meblağını 3 bin 500 liraya yükselttik. Bu yıl yaptığımız ek gösterge düzenlemeleri ile yaklaşık 5,3 milyon memur ve memur emeklimizin mali haklarında kıymetli artışlar sağladık. Yeni getirdiğimiz uzman öğretmenlik ve baş öğretmenlik unvanları ile öğretmenlerimizin mali haklarında kıymetli artış sağladık. Ayrıyeten, sıhhat çalışanlarımızın maaşlarında önemli artışlar sağlanırken intern (stajyer) eğitimi alan öğrencilerimizin ve muhtarlarımızın fiyatlarını net taban fiyat düzeyine yükselttik. Hakikaten önümüzdeki periyotta bu iyileştirmeler her türlü alanda sayılara yansıyacaktır” diye konuştu.
“2002 YILINDA YÜZDE 1,3 OLAN TOPLUMSAL HARCAMALARIN BÜTÇE İÇİNDEKİ HİSSESİNİ YÜZDE 5,8’e YÜKSELTİYORUZ”
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili Emine Gülizar Emecan’ın “Yoksulluk önleyici siyasetler üretmiyorsunuz” eleştirisine ait şunları söyledi: “Yoksullukla gayret en fazla ehemmiyet verdiğimiz başlıklardan biri olup toplumsal bölümleri desteklemeye devam ediyoruz. 65 yaş üstü yaşlılarımıza, toplumsal güvenliği olmayana sıhhat primlerinden ailenin korunmasına ait programlara kadar geniş bir yelpazede sunduğumuz toplumsal harcamalara ayırdığımız kaynağı, 2023 yılında 258,4 milyar liraya çıkarıyoruz. Böylelikle 2002 yılında yüzde 1,3 olan toplumsal harcamaların bütçe içindeki hissesini yüzde 5,8’e yükseltiyoruz.”
İYİ Parti Küme Başkanvekili Erhan Usta’nın “Ekonomiye ait kurumlarda uyum sorunu var” sözlerine karşılık veren Nebati, “Cumhurbaşkanımızın başkanlık ettiği Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemi’nde İktisat Uyum Şurasının yanı sıra yasası da gelecek olan Fiyat İstikrar Komitesi birebir vakit Besin Komitesi ve Finansal İstikrar Komitesi üzere yapılarımız vasıtasıyla uyumu güçlü bir halde yürütüyoruz. Bu bütüncül yaklaşımımız sayesinde yalnızca karşılaşılan değişken durumlara vaktinde ve aktif bir formda karşılık vermekle kalmıyor, tıpkı vakitte proaktif bir duruş da sergiliyoruz” dedi.
“(KURDAKİ) OYNAKLIĞI BİZ TUTMUYORUZ, KUR MUHAFAZALI MEVDUAT TUTUYORUZ”
CHP Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu, CHP Konya Milletvekili Abdüllatif Şener, CHP İstanbul Milletvekili Gülizar, UYGUN Partili Erhan Usta ve HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan’ın, “Türkiye İktisat Modeli’nin teorik altyapısı yok. Enflasyonla uğraş modeli değildir. Cari açık nasıl düşecek? Cari açık 60 milyar dolar olacak mı?” biçiminde yönelttikleri sorulara şu biçimde yanıt verdi:
“Bugün ülkeler süratle değişen global ekonomik konjonktürde ortaya çıkan yeni gereksinimlere karşılık vermekte zorlanan ortodoks siyasetleri sorgulamaya başlamıştır. Her ülkenin dinamikleri farklı olduğundan ötürü bir ülkede başarılı olan siyaset öteki ülkelerde de tıpkı performansı gösterememektedir. Bu sebeple her ülke kendi ekonomik ve toplumsal şartlarına nazaran farklı siyaset ve önlemleri birer birer uygulamaya almaktadır. Bizler de salgın sonrası ortaya çıkan fırsatları en âlâ formda pahalandırmak, ülkemizi global üretim merkezi haline getirmek maksadıyla Türkiye İktisat Modeli’ni devreye aldık. Toplumumuzun dinamiklerini, ülkemizin muhtaçlık ve beklentilerini dikkate alarak modelimizi oluşturduk. Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulaması ile döviz kurlarında ortaya çıkan yüksek oynaklığı kıymetli derecede azalttık. (Kurdaki) Oynaklığı biz tutmuyoruz, Kur Muhafazalı Mevduat tutuyoruz. Uygulamaya aldığımız selektif kredi siyaseti ile kaynakların ülkemiz iktisadı için faal ve verimli alanlarda kullanılmasını hedefliyoruz. Ekim prestijiyle toplam kredi hacmi yıl sonuna kıyasla 2 trilyon lira artarak 7 trilyon liraya ulaştı. Bu artışın yüzde 83’lük kısmı gerçek dalımıza açılan ticari kredilerden sağlanmıştır. Türkiye İktisat Modeli’nin ortaya koyduğu kazanımını finansal bölümün yanı sıra gerçek bölümde de görüyoruz. Münasebetiyle ekonomimiz 8 çeyrektir büyüyor.”
CHP’li Abdüllatif Şener’in, ulusal gelirin milyar dolarak büyümediğini tabir etmesi üzerine Nebati, “Küresel ekonomik şartlarda meydana gelen değişmeler, ekonomik parametrelerin değişmesine neden olmaktadır. Ortalama büyüme, yaşanan salgına karşın 2017-2021 periyodunda 4,9 olarak gerçekleşirken 2021 yılında yüzde 11,4’lük büyüme ile son 50 yılın en yüksek büyüme suratına ulaştık. Gayri safi yurt içi hasıla, 2002-21 devrinde 3,4 katına, kişi başına gayri safi yurt içi hasıla 2,6 katına çıkmış durumdadır. AB ortalaması yüzde 42,8’den yüzde 71 düzeyine çıkmış olan satın alma gücü paritesine nazaran de makas değerli ölçüde azalmıştır” ifadelerini kullandı.
“TÜRKİYE, ŞEFFAF, AÇIK, NET NE YAPTIĞI BELİRLİ OLAN BİR ÜLKE”
İYİ Partili Erhan Usta’nın bir ülkenin dış dünya ile ekonomik bağlantılarını gösteren ödemeler istikrarına ait dataların derlenmesinde ortaya çıkan yanılgılar ve eksikliklerin ödemeler istikrarı tablosunda gösterildiği kaleme verilen isim olan “net yanılgı ve noksan” hesabının 28 milyar dolar olmasının sebebini sorması üzerine Bakan Nebati, şunları söyledi: “Net yanılgı noksan kalemi ile ilgili tenkitler ağır olarak geliyor. Ödemeler istikrarı istatistiklerine, ana unsur olarak çift kayıt muhasebe sistemi benimsenmiştir. Ödemeler istikrarının her bir süreci, o sürecin giriş ve çıkış kayıtlarını gösterecek halde iki farklı kaleme eşit pahada ve karşılıklı olarak kaydedilmektedir. Öteki bir deyişle çift kayıt muhasebe sistemine nazaran, her ekonomik sürecin bir alacak bir de borç olmak üzere iki kaydı gerekmektedir. Bu kapsamda cari süreçler istikrarı ile sermaye hesabı ve finans hesabı kalemlerinin toplamının sıfır olması gerekmektedir. Toplamının sıfır olmadığı durumlarda kalan meblağ net kusur ve noksan olarak hesaplanmaktadır. Yeni bilgiler ve bilgiler geldikçe istatistikler tüm ülkelerde güncellenir ve bu fiyatlar net yanılgı noksan kaleminde ilgili kalemlere işlenir. Bu kalemin oluşmasına çeşitli faktörler neden olabilir. Bunlardan biri, dış ticaret mal hareketi ve finansman devri vakit uyumsuzluğu yani ihracatı gerçekleşen bir malın ödemesi üç ay sonra geliyorsa bu kalem üç ay boyunca net yanılgı ve noksanda giriş olarak görünür. Öte yandan kimi datalar istatistiklere gecikmeli yansır. Özel kesimin yurt dışı mevduatları, Memleketler arası Ödemeler Bankası tarafından dört ay gecikmeleri yayınlanıyor. Dataların yayınlanması ile birlikte net yanılgı ve noksan kalemine yansıyor. Anket yolu ile toplanan datalarda ölçüm yanlışları olabiliyor. Buna en âlâ örnek sanırım turizmdir. Gelen turistlere anketle sorularak yapılan gelir hesaplamaları tam ölçümü yansıtmamaktadır. Daha yeni bir güncelleme yapıldı. TÜİK tarafından turizm istatistiklerinde yarın açıklanacak eylül ayı ödemeler istikrarında bilgilerinde de bu güncellemeyi göreceğiz. Bu güncelleme ile de net yanılgı ve noksan kaleminden daha evvel tam olarak ölçemediğimiz giriş de düşecek. Öbür taraftan beyan yanlışları yahut kusurları tespit edildikçe ilgili kalemde güncellenerek net yanılgı ve noksana yansımaktadır. Bunun dışında yastık altı varlık diye tabir ettiğimiz bankacılık dışında efektif olarak tutulan tasarrufların bankalara lira karşılı satılması durumunda bu işlerin bir karşılığı ödemeler istikrarının ilgili kalemine kaydedilirken rastgele bir beyanda bulunulmadığı durumda bedel karşılığı net yanılgı ve noksan kalemine yansıtılmaktadır. Döviz kuru ve parite hareketleri nedeniyle muhasebe farklılıklarıdır. Öteki taraftan yalnızca bizde değil pek çok ülkede net kusur ve noksan kalemi yüksek düzeylere ulaşmıştır. 2022 yılında net yanılgı ve noksan en yüksek müspet olan ülke 159,3 milyar dolar ile ABD olurken en yüksek negatif ülke olan 167,4 milyar dolar ile Çin’dir. 2022 yılı birinci yarısında Amerika’ya 159,3 milyar dolar ve Almanya’ya 87,9 milyar dolar net kusur ve noksan olarak kaynağın belgisiz döviz girişi, Çin de ise 44,8 milyar dolar döviz çıkışı olmuştur. Türkiye’de ise ocak-ağustos periyodunda 28,3 milyar dolarlık bir giriş gözlenmiştir. Buradaki sorun şu: Biz düşük bir cari açık öngörmüştük. Dış ticaret açığımız büsbütün güçten kaynaklanıyor malum. İhracatımız artıyor. Cari açığı bunlar nasıl dengelediler? İşte Türkiye’nin gücü. Oranlar burada. İzah edilemiyor. Şunu izah edemiyorsunuz: Türkiye işten de nasıl sıyrıldı? Türkiye her işten sıyrılır. Nasılını söyleyeyim: Şayet ABD’deki yüzde 0,6’yı ya da Almanya’daki 1,4’ü nasıl yorumluyorsanız Türkiye’deki net yanılgı ve noksanın yüzde birlik kısmını da bu halde yorumlama üzere bir zorunluluğunuz var. Almanya’ya hak gördüğünüz şeyi Türkiye’ye de göreceksiniz. ABD’de kabul ettiğiniz bir usulü Türkiye için de kabul edeceksiniz. Türkiye, şeffaf, açık, net, ne yaptığı muhakkak olan bir ülke.”