Anayasa Mahkemesi, CHP Küme Başkanvekilleri Engin Altay, Engin Özkoç, Özgür Özel ve 133 milletvekilinin 7393 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un iptali istemiyle yaptığı başvuruyu karara bağladı.
AYM, kelam konusu kanunun birtakım unsurlarına ait müracaatın bir kısmını oybirliği ile reddederken bir kısmına ait de karar verilmesine yer olmadığına hükmetti.
AYM, 298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’a eklenen süreksiz 24’üncü maddedeki “İl seçim kurulu lider ve üyeleri ile ilçe seçim kurulu liderleri, bu unsurun yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay içinde, 15’inci ve 18’inci unsurlarda bu maddeyi ihdas eden Kanun’la yapılan değişikliklere nazaran tekrar belirlenir. Bu biçimde belirlenen lider ve üyeler, evvelki lider ve üyelerin misyon müddetini tamamlar” kararına ait iptal başvurusunu oyçokluğu ile reddetti.
Söz konusu karara AYM Başkanı Zühtü Arslan, Başkanvekili Hasan Tahsin Gökcan, üyeler Engin Yıldırım, Emin Kuz ve Yusuf Şevki Hakyemez muhalefet şerhi yazdı.
AYM Başkanı Arslan, muhalefet şerhinde, vilayet ve ilçe seçim kurulu lider ve üyelerinin hakimlik teminatı kapsamında olduğuna dikkat çekerek, bahsin seçim şurasında misyon alan yargıçların misyon müddeti bitmeden vazifelerine son verilmesini mecburî kılan bir türel ve fiili zorunluluğun bulunup bulunmadığı noktasında düğümlendiğini belirtti. Arslan, idari misyon yapan kamu vazifelileri ile yargıçların ortasında farklılık bulunduğunu vurguları ve şunları kaydetti:
– Daha kıymetlisi, misyonuna son verilen kamu vazifelilerinin hakim olması durumunda da ifa edilen misyonun idari yahut yargısal mahiyette olması da farklı kıymetlendirme yapmayı gerektirebilmektedir… İdari nitelikteki her ‘yapısal’ değişiklik, yargıçların yargısal misyonlarına son verilmesini gerektiren türel ve fiili mecburilik hali olarak kabul edilemez. Bu türlü bir mecburilik, lakin yargıçların misyon yaptıkları mahkeme yahut heyetlerini kardırılması ya da yargı birliği kapsamında birleştirilmesi üzere son derece esaslı yapısal değişiklikler sonucunda gündeme gelebilir.
YAPISAL DEĞİŞİKLİK MAHİYETİNDE DEĞİL
– Fakat, bu mahiyette bir yapısal değişikliğin beraberinde getirdiği tüzel ve fiili zorunluluğun bulunması durumunda da son deva olarak yapılacak müdahalenin yargı bağımsızlığı ve hakimlik teminatının sağladığı öteki garantileri koruyacak formda ölçülü olması gerekmektedir… Seçim heyetlerindeki lider ve üyelerin seçilme metodunun değişmesi, kıdem aslına nazaran belirlenen ve iki yıl boyunca vazife yapması beklenen lider ve üyelerin misyonlarına son verilmesini zarurî kılan yapısal değişiklik mahiyetinde değildir.
– Seçim heyetlerinin oluşumunda ve vazifelerinde rastgele bir değişiklik öngörmeyen yasal düzenlemenin yapısal nitelikte olduğu söylenemez. Öbür bir sözle her durumda yargıçlardan oluşan il seçim kurulu lider ve üyeleri ile ilçe seçim kurulu liderlerinin ‘kıdem’ yerine ‘ad çekme’ formülüyle belirlenecek olması, daha evvel kıdem aslına nazaran 2 yıl vazife yapmak üzere oluşturulmuş bulunan mevcut seçim heyetlerinin lider ve üyelerinin vazifelerini sona erdirmeyi gerektiren türel ve fiili bir mecburilik olarak bedellendirilemez.
“YARGI BAĞIMSIZLIĞI İLE BAĞDAŞMAZ”
– Dava konusu kural, yargı bağımsızlığını ve tarafsızlığını garantiye alan Anayasa’nın 138’inci hususuna terstir. Yargı bağımsızlığının temel emeli, hakimin çekinmeden ve telaş duymadan ‘her türlü korkudan, maddi ve manevi baskı ve tesir olasılığından uzak’ ve tarafsız bir biçimde ‘özgürce karar verebilmesini’ sağlamaktadır. Bu bağlamda, kanun koyucunun hakimlik teminatıyla bağdaşmayacak şekilde seçim kurulu lider ve üyelerinin misyonlarına son vermeye yönelik müdahalelerinin yargı bağımsızlığıyla bağdaştırılması zordur. Başka yandan, vazife müddeti dolmamış olan seçim konseylerinin lider ve üyelerinin misyonlarına kanunla son verilmesi, kuvvetler ayrılığı prensibiyle de bağdaşmamaktadır.