Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 6 Şubat Depremleri’nden etkilenen 11 vilayetten biri olan Adana’da derin yaralar açılmış ve 13 apartman yerle bir olmuştu. 418 kişinin hayatını yitirdiği Kahramanmaraş merkezli zelzeleler sonrası ise Adana merkezli yaşanabilecek bir sarsıntı olup olmayacağı ise gündemden hiç düşmedi. 7 Ağustos sabahı 05.32 de kaydedilen 4.6 büyüklüğündeki sarsıntı, peşi sıra gelen sarsıntılarla Kozan halkını uykusundan uyandırınca, ‘Adana’da büyük bir zelzele olabilir mi?’ soruları yine akıllara geldi. Adana için büyük ve yıkıcı bir sarsıntı mümkünlüğünü Milliyet.com.tr’ye değerlendiren Gazi Üniversitesi Sarsıntı Araştırma Merkezi Kurucu Başkanı ve Jeoloji Mühendisleri Odası Deprem Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal, 2023’te olanları işaret ederek dikkat çeken ikazlarda bulundu.
?
ÜST ÜSTE 3 ZELZELE NE TABİR EDİYOR?
25 Temmuz 2023 sabahı saat 08.44’te Adana Kozan’da 5.5 büyüklüğünde bir zelzele meydana gelmişti. Bu zelzele 6 Şubat’taki 2 büyük zelzeleden 6 ay sonra kaydedildiğinden, Adana’da büyük bir endişe yaşanmıştı. Çevresinde çok sayıda fay olması nedeniyle zelzele kelam konusu olunca gündemden düşmeyen Adana, bu sarsıntıdan yaklaşık 1 yıl sonra, 7 Ağustos 2024’te bir defa daha güne panikle başladı. Saatler 05.32’yi gösterdiğinde pek çok kişiyi uykusundan uyandıran sarsıntının büyüklüğünü AFAD 4.6, Kandilli Rasathanesi ise 4.8 olarak açıkladı. Ancak AFAD’ın bilgileri bölgede 1’er dakika ortayla 3 sarsıntı olduğu istikametindeydi. Yani 05.32’de 4.6, 05.33’te 4.5 ve 05.34’te 4 büyüklüğünde 3 sarsıntı, ‘son depremler’ listesinde yerini almıştı. İlk sarsıntıdan 26 dakika sonra ise 3.7 büyüklüğünde bir sarsıntı daha kayıtlara geçti. Lakin tüm bu zelzeleler ortasında ve sonrasında pek çok mikro zelzele yaşandı. Peki tüm bunlar neyi tabir ediyor? Prof. Dr. Süleyman Pampal şöyle açıkladı:
“İlk sarsıntı, 3-5 saniye kadar kısa sürdü. Ben de bölgede olduğumdan birincisini çok net hissettim. İkinci sarsıntı birincisinin artçısı değil. Birebir anda farklı noktalara kırılmış iki fay kelam konusu olabilir. Küçülerek devam ediyor zelzeleler. Bu bölgede biraz daha büyük zelzele olursa şaşırtan olmaz. Lakin yeniden de 5.5 ila 6’yı geçecek zelzeleler beklemiyoruz. Biraz daha kuzeyde, Kozan’ın kuzeyinde geçen sene 5.5 büyüklüğünde bir zelzele üreten fay var. Onun da çabucak 5 kilometre yakınında kuzey doğusunda Akçaluşağı Fayı var. Orada 5 ila 6 ortasında faal zelzele üretecek faylar var. Onlar kırılabilir, natürel ki ne vakit bilmiyoruz lakin geçtiğimiz günlerde Akçaluşağı Fayı’nın çok fazla beklemeyeceğini söylemiştik.”
ADANA’YI ETKİLEYEBİLECEK ZELZELELER NEREDE OLABİLİR?
Adana merkezli sarsıntıların tarihi epey eskiye dayanıyor. 1268’de yaşanan Kilikya Zelzelesi de onlardan biri. Prof. Dr. Sülayman Pampal’a nazaran Adana’da yaşanan, binlerce yıl öncesine dayanan tarihi devir sarsıntıları var. 1268 Kilikya zelzelesinin merkezinin ise eski ismiyle ‘Sis’ yani ‘Kozan’ olduğu kayıtlara geçmişti. Bu da tam olarak bugünkü zelzelelerde olduğu üzere, Adana kentinin kuzeydoğusuydu. Bu noktanın yakınlarında yaşanan tarihî periyot sarsıntısından sonra en net formda kayıtlara geçmiş bir sarsıntı daha vardı. 1268’den 730 yıl sonra, 2024’teki 1’er dakikalık ortayla yaşanan sarsıntılardan evvel, 1998’de 145 kişinin hayatını yitirdiği 6.3 büyüklüğünde olduğu açıklanan Adana-Ceyhan sarsıntısı kayıtlara geçti. Bu sarsıntıdan çabucak sonra açıklama yapan ve Türkiye’nin en değerli bilim insanları ortasına ismini yazdıran devrin Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara, sarsıntının Adana civarında 36.90 enlem, 35.7 boylama tekabül eden noktada meydana geldiğini vurgulayarak, Karataş Fayı’nı işaret etmişti. Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara o sarsıntının merkez üssü olan Karataş Fayı üzerinde 1945 yılında 6.5 şiddetinde bir zelzele daha meydana geldiğini de hatırlatmıştı.
Prof. Dr. Süleyman Pampal Adana’yı etkilemiş ve etkileyebilecek faylara ait, “Adana’nın yakın etrafında 6.5’ten büyük zelzele üretecek, bildiğimiz faal fay yok. Faylar var lakin onlar faal değil. Kozan Fayı var, Karataş, Yumurtalık fayları var, bunlar tartışmalı noktalar. Epey uzun vakit sürüyor kırılmaları. Tarihî periyotta, binlerce yıl evvel kırılmış lakin Adana’ya çok yakın değil. Adana’yı etkileyecek Kayseri civarında faylar var. Orta Anadolu Fayı dediğimiz fay Mersin’den Kayseri’ye kadar gidiyor. Ecemiş, Yeşilhisar ve Meczuplar Fayları var. Orada çok sayıda yıkıcı sarsıntı yaşandı. 1071’de ve 1717’de 8 binden fazla kişiyi hayattan koparan ve iddiası büyüklüğü 6 ila 7 ortasında olan zelzele, Kayseri’yi büsbütün yıkmıştı. O bölgede de vaktini söyleyemesek de sarsıntı tehlikesi var. Kozan’da tarihi devirde zelzeleler var. Lakin aletsel periyotta 6’dan büyük pek zelzele yok. Kozan’da İmamoğlu’ndan başlayıp güneye giden İmamoğlu Fayı var. 1998’de buranın yakınlarında bir sarsıntı var, Adana-Ceyhan Depremi” diye konuştu.
TÜRKİYE’DE ZELZELE TEHLİKESİ EN YÜKSEK NOKTALAR
Sabah saatlerinde Milliyet.com.tr Özel Haberler Servisi’ne yaptığı açıklamada Girit’e dikkat çeken Prof. Dr. Pampal’ın konuşmasından sonra, saatler 11.23’ü gösterdiğinde 5.2 büyüklüğünde bir sarsıntı kaydedildi. Bu sarsıntıdan 2 dakika evvel 4.3, 14 dakika sonra ise 4.7’lik birer sarsıntı daha yaşandı. Adana ve etrafındaki zelzele tehlikesine değindikten sonra, Türkiye’nin her bölgesinde yaşanabilecek sarsıntılara ve büyük sarsıntı olabilecek noktalara dikkat çeken Prof. Dr. Süleyman Pampal, 5 kıymetli yeri şu sözlerle işaret etmişti:
“Türkiye’de yakın gelecekte tehlikenin büyük ve yakın olduğu bölge, Yedisu Fayı ve Bingöl, yani Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun (KAF) kesiştiği bölgenin yakını. Yedisu esasen 1784’teki 7.6’lık zelzeleden sonra sismik boşluk pozisyonunda. Bir de Hatay’dan güneye gerçek Ölüdeniz Fayı var. Marmara’nın kuzeyi ve güneyi orta Marmara, Bursa civarı, Bursa’nın içinden geçen ve 7 üzeri zelzele üretecek fay var. Bunun yanında Rodos-Girit çizgisinde son günlerde zelzeleler oluyor. Orası da levha sonu ve tarihi periyotta 8’in üzerine çıkan zelzeleler var. Kayıtlara geçen 8 ila 10 zelzele var. Bu noktada da zelzeleler beklenebilir. Tsunami de kelam konusu olabilir. Doğu Akdeniz ve Güney Ege’ye de dikkat edilmeli.”