Rusya-Ukrayna savaşının da tesirleriyle bölgesel ve global gelişmelerin yaşandığı bu yılın sonuna gelirken 2023’te dünyayı Rusya-Ukrayna savaşının devam etmesi, petrol fiyatlarının artmasıyla meydana gelen güç krizi, besin güvensizliği, ekonomik kriz ve iklim değişikliği üzere riskler bekliyor.
Dünya şimdi Covid-19 salgınının olumsuz tesirleriyle uğraş ederken şubatta Rusya-Ukrayna savaşının başlaması; doğudan batıya, kuzeyden güneye dünyayı derinden sarstı.
Enerji krizi, besin güvensizliği, ekonomik kriz ve iklim değişikliği üzere son yıllarda dünyayı kuşatan problemler, bu yıl savaşla birlikte daha da derinleşti. Bu meselelerin birbiriyle hayli temaslı olması, birden fazla riskin 2023’te de devam edebileceğini gösteriyor.
Rusya-Ukrayna savaşının sürmesi, güç krizi, besin güvenliği sorunu, gelişmekte olan ülkelerin borç krizi, global borç artışı ve iklim değişikliğinin berbatlaşan tesiri 2023’te dünyayı bekleyen risklerin en başında yer alıyor.
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI
Enerji ve besin krizinin ve münasebetiyle artan enflasyonun temel nedenlerinden biri olan Rusya-Ukrayna savaşı, 2023 için risk alanlarından birini oluşturuyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna konusunda geri adım atıp atmayacağı belirsizliğini korurken iki tarafın da ateşkes sağlamaya istekli olmaması, krizin büyümesi ve uzamasını da beraberinde getiriyor. Öteki yandan Kiev, NATO ve ABD’den taktiksel füze sistemi ve füze savunması üzere daha gelişmiş ve uzun menzilli silah taleplerinde bulunuyor.
Bu savaş, birbirleriyle ilişki pek çok riski barındırırken ABD ve NATO’nun Ukrayna’ya muhtemel gelişmiş silah takviyesinin Rusya açısından daha fazla sıkıntıya sebep olabileceği belirtiliyor.
ENERJİ KRİZİ
Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle Rusya ile Batı ülkeleri ortasındaki ilginin gerilmesi, halihazırdaki güç krizini daha da şiddetlendirdi.
Özellikle güç güvenliği konusunda endişe duyan Avrupa Birliği (AB), güç kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve Rusya’ya olan bağımlılığın azaltılmasına ait adımlar atmaya çalıştı.
Ukrayna savaşı sebebiyle Rusya’ya yaptırım uygulayan Avrupa ülkelerine Rusya’dan doğal gaz akışı önemli ölçüde azaldı.
Ayrıca Rusya, doğal gazı savaş öncesine oranla yüzde 80 düşürdü. Tedarik hacminin daralmasıyla Avrupa ülkelerinin güç maliyetleri yükseldi. Bilhassa 2022’nin birinci aylarından itibaren süratle artan doğal gaz ve elektrik fiyatları Avrupa başta olmak üzere tüm dünyayı etkiledi.
Ağustosta 346 avroya kadar çıkarak rekor kıran gaz fiyatları 105 avro düzeyinde seyrediyor. Gaz fiyatlarında yakın gelecekte önemli bir düşüş beklenmiyor. Savaş nedeniyle derinleşen güç krizinin 2023’te de sürmesi öngörülüyor.
GIDA GÜVENSİZLİĞİ
Öte yandan besin güvensizliği de, 2023’te dünyanın gündeminde kalmaya devam edecek riskler ortasında.
Dünya Besin Programı (WFP), açlık ve makus beslenmenin Orta Asya’yı, Kuzey Afrika’yı, Sahra bölgesini, Afrika Boynuzu’nu, Suriye, Yemen, Pakistan ve Afganistan üzere ülkeleri içerdiğini belirtiyor.
Rusya-Ukrayna savaşının pekiştirdiği güç ve besin krizinin yanı sıra bilhassa gelişmekte olan ülkelerin içinde bulunduğu borç krizi de global risk barındırıyor. BM Kalkınma Programı (UNDP), düşük ve orta gelirli ülkeleri ağır borç meseleleri konusunda uyarıyor.
ABD-ÇİN GERİLİMİ
Dünya çeşitli problemlerle gayret ederken iki büyük güç olan ABD ve Çin ortasında artan tansiyon, tüm ülkeleri yakından ilgilendiren bir başka risk olarak öne çıkıyor.
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin ağustosta Tayvan’ı ziyaret etmesi, münasebetleri epeyce germişti.
Çin, Afrika ve Orta Doğu üzere bölgelerden nüfuzunu artırırken ABD ile hem bölgesel hem global rekabet içine giriyor. Ekonomik olarak da rekabet içinde olan iki ülke genel olarak global problemlerde aksi görüşleri savunuyor.
Tüm dünyanın yakından takip ettiği ABD-Çin tansiyonunun 2023’te de sürmesi bekleniyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Çoğu bilim insanı, dünyadaki sıcaklığın yakında 1,5 santigrat derece artacağını ve sonrasında 2,2 derece yükselebileceğini öngörüyor. Bunun engellenmesi için ülkelerin sera gazı emisyonunu yüzde 43 azaltması gerektiği belirtiliyor.
Batılı ülkelerin, karbon emisyonunu azaltma noktasında gelişmekte olan ülkelere finansal dayanak sağlaması gerektiği tabir edilse de şimdi bu sağlanamadı. İklim değişikliğinin bu süratle devam etmesi durumunda bilhassa yağışlı mevsimlerde bir yanda kuraklık yaşanabilecekken bir yerde de çok yağış yaşanması bekleniyor.
Bu durum, tarım için de büyük mani oluşturuyor. İklim değişikliği sonucunda buzulların erimesinin yanı sıra sel, heyelan ve orman yangını üzere başka doğal afetlerin yaşanma ihtimali de bulunuyor. (AA)